Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółki
Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółki
Co do zasady, majątek spółki jest oddzielony od prywatnego majątku osób nią zarządzających. Jednakże Ordynacja podatkowa wskazuje dwie okoliczności, których łączne wystąpienie może prowadzić do odpowiedzialności członków zarządu całym swoim prywatnym majątkiem za zobowiązania podatkowe spółki.
Pierwszą z przesłanek prowadzących do odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki jest nieskuteczna w całości lub w części egzekucja z majątku spółki. Istotne jest jednak, że udowodnienie bezskuteczności może nastąpić wyłącznie po przeprowadzeniu postępowania egzekucyjnego.
Drugą przesłanką, jaką musi udowodnić organ podatkowy, jest wskazanie, że zaległości w spłacie zobowiązań spółki powstały w czasie pełnienia obowiązków przez danego członka zarządu.
Wyłączenie odpowiedzialności członków zarządu
Dopiero po wykazaniu przez organ podatkowy, że dana osoba pełniła obowiązki członka zarządu w czasie powstania zobowiązania podatkowego, które nie zostało ostatecznie zapłacone oraz że egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna, ciężar dowodowy przechodzi na członków zarządu. Osoby te muszą udowodnić, że w ich przypadku zaszła przynajmniej jedna z przesłanek wyłączająca odpowiedzialność. Oznacza to, że członek zarządu musi wykazać:
a. że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne – dla wyłączenia odpowiedzialności członka zarządu spółki nie ma znaczenia, kto zgłosił żądanie ogłoszenia upadłości. Istotne jest, aby ogłoszenie upadłości było zgłoszone we właściwym czasie. Wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić samodzielnie każdy członek zarządu, niezależnie od przyjętych w spółce zasad jej reprezentacji
lub
b. że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki nastąpiło bez winy członka zarządu. W tym przypadku członek zarządu powinien udowodnić swoją należytą staranność oraz fakt, że uchybienie określonemu obowiązkowi było od niego niezależne. Należy jednak wskazać, że brak winy po stronie członka zarządu przy niezłożeniu we właściwym czasie wniosku o upadłość spółki jest niezwykle trudne do udowodnienia, ponieważ sądy administracyjne podchodzą bardzo restrykcyjnie do możliwości wyłączenia odpowiedzialności członków zarządu za zaległości podatkowe spółki.
Należy podkreślić, że wina, o której mówi Ordynacja podatkowa rozumiana jest szeroko, również jako niedbalstwo. Organy podatkowe oraz sądy administracyjne przyjmują, że nieznajomość stanu finansów spółki i brak faktycznego zajmowania się interesami spółki nie świadczy o braku winy członka zarządu, gdyż członek zarządu powinien na bieżąco kontrolować finanse spółki. O braku winy nie może świadczyć również sam fakt, że podstawy do ogłoszenia upadłości powstały przed objęciem funkcji przez członka zarządu – w takiej sytuacji członek zarządu powinien podjąć stosowne kroki po objęciu funkcji (tj. zbadać stan finansów spółki, poziom jej zadłużenia oraz podjąć decyzję o złożeniu wniosku o upadłość). Również wewnętrzny podział obowiązków między członkami zarządu lub oddanie faktycznego zarządu prezesowi spółki nie zwalnia z odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki pozostałych członków zarządu, ponieważ zdaniem organów podatkowych oraz sądów administracyjnych każdy członek zarządu ma obowiązek monitorować na bieżąco stan finansów spółki i jej ewentualne zadłużenie.
Istnieje jeszcze jedna możliwość uwolnienia się członka zarządu od odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spółki – członek zarządu może wskazać mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych. Wskazany majątek musi faktycznie istnieć, przedstawiać realną wartość finansową i nadawać się do egzekucji pozytywnie rokującej na wyegzekwowanie kwot proporcjonalnych do wysokości zaległości podatkowych.
Odpowiedzialność na podstawie Kodeksu Karnego Skarbowego
Również Kodeks Karny Skarbowy przewiduje możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności osób sprawujących funkcję członka zarządu spółki. Oznacza to, że członkowie zarządu ponoszą nie tylko odpowiedzialność na podstawie Ordynacji podatkowej, ale także karną skarbową odpowiedzialność osobistą za przestępstwa i wykroczenia skarbowe. Odpowiedzialność taka skonstruowana jest na podstawie art. 9 § 3 Kodeksu Karnego Skarbowego, który stanowi, iż za przestępstwa skarbowe odpowiada ten, kto m.in. na mocy ustawy lub umowy zajmuje się sprawami gospodarczymi (w szczególności finansowymi) osoby prawnej. Oprócz członków zarządu mogą to być przykładowo dyrektorzy finansowi, główni księgowi lub osoby odpowiadające w firmie za podatki. Istotny jest zakres powierzonych obowiązków i kompetencji, nie sama nazwa stanowiska.
Jeśli dojdzie do skazania, sąd może orzec karę grzywny, pozbawienia wolności, ograniczenia wolności, a także środki karne, z których najdotkliwsze dla członków zarządu wydają się być zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu lub zajmowania określonego stanowiska.
Literalne rozumienie art. 9 § 3 Kodeksu Karnego Skarbowego prowadzi do wniosku, że jasny i precyzyjny podział kompetencji i obowiązków między członkami zarządu oraz innymi pracownikami prowadzi do ograniczenia odpowiedzialności karnej skarbowej osób, którym nie zostały przypisane funkcje czy odpowiedzialności podatkowe. Ważne jest zatem, aby w organizacjach uporządkowane zostały procesy podatkowe oraz jasno sprecyzowane zakresy obowiązków wszystkich osób biorących udział w ustalaniu wysokości zobowiązań podatkowych i kalkulacji podatków.
Podsumowanie
Uwzględniając powyższe wskazania należy podkreślić, iż niezmiernie istotna z perspektywy osób zarządzających spółkami prawa handlowego jest uważna kontrola ich kondycji finansowej. Co do zasady bowiem złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w przewidzianym prawem terminie wyłącza odpowiedzialność osób wchodzących w skład zarządu za wszelkie zobowiązania publicznoprawne spółki. Przydatne w szczególności może okazać się wdrożenie w spółce właściwych procedur kontrolnych mających na celu utrzymanie nadzoru nad aktualnym stanem finansowym spółki.
Z uwagi na częste zmiany w polskim prawie podatkowym niezbędne jest także ciągłe aktualizowanie wiedzy prawno-podatkowej przez członków zarządu, tak, aby możliwa była kontrola i weryfikacja wypełniania wymogów podatkowych nałożonych na podatników.
AUTOR WPISU
E: adam.golebiewski@pl.Andersen.com
T: +48 22 690 08 88