Newsletter

Specustawa – zakres pomocy obywatelom Ukrainy

Dnia 12 marca 2022 r. Prezydent RP podpisał ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa[1]. Celem wprowadzenia Ustawy jest stworzenie szczególnej regulacji prawnej zapewniającej pomoc dla obywateli Ukrainy, którzy w wyniku działań wojennych zostali zmuszeni do opuszczenia swojego kraju i przybyli na terytorium RP. Rozwiązania wprowadzone Ustawą weszły w życie z dniem ogłoszenia, z mocą wsteczną od 24 lutego 2022 r.

Kogo dotyczy specustawa?

Zgodnie z art. 1 Ustawy, znajduje ona swoje zastosowanie do:

– obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium RP bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa,

– obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium RP,

– cudzoziemców – małżonków obywateli Ukrainy, o ile przybyli oni na terytorium RP bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa.

Najważniejsze zagadnienia

Ustawa określa m.in.:

1. zasady pobytu obywateli Ukrainy w RP,
2. zasady podejmowania przez nich pracy,
3. zasady wykonywania działalności gospodarczej,
4. zakres pomoc świadczonej przez wojewodów, jednostki samorządu terytorialnego oraz inne podmioty,
5. utworzenie Funduszu Pomocy w celu finansowania lub dofinansowania pomocy obywatelom Ukrainy,
6. uprawnienia i obowiązki obywateli Ukrainy.

Katalog uprawnień i obowiązków

Wśród uprawnień i obowiązków przewidzianych w Ustawie należy zwrócić szczególną uwagę na:

1. prawo legalnego pobytu obywateli Ukrainy przybyłych na terytorium RP bezpośrednio z Ukrainy w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia w przyszłości określonego w rozporządzeniu wykonawczym Rady Ministrów. Za legalny uznaje się pobyt tych osób w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r.
2. obowiązek złożenia wniosku o rejestrację obywatela Ukrainy, jeżeli jego wjazd na terytorium RP nie został zarejestrowany przez komendanta Straży Granicznej podczas kontroli granicznej.
   W takim wypadku wniosek o rejestrację należy złożyć w terminie 60 dni od dnia wjazdu na teren RP. Wniosek składa się osobiście w siedzibie organu gminy, na formularzu, opatrzonym własnoręcznym, czytelnym podpisem, wypełnionym przez wnioskodawcę albo przez pracownika tego organu na podstawie danych podanych przez wnioskodawcę. Osobom, które złożą wnioski z urzędu nadany zostanie numer PESEL, a dodatkowo umożliwia się im uzyskanie dostępu do profilu zaufanego (w tym zakresie należy podać polski numer telefonu oraz adres e-mail);
3. prawo do uzyskania numeru PESEL. Wnioski można składać w dowolnym urzędzie gminy od dnia 16 marca 2022 r. Nowe formularze wniosku zostały udostępnione przez Ministra Cyfryzacji tutaj: https://mc.bip.gov.pl/ogloszenia/wzor-wniosku-o-nadanie-numeru-pesel-w-zwiazku-z-konfliktem-na-ukrainie.html. Przedmiotowy wniosek jest jednocześnie wnioskiem, o którym mowa w punkcie 2 powyżej. Do wniosku o nadanie numeru PESEL należy dołączyć zdjęcie (35 mm x 45 mm). Organy gminy mogą zapewnić możliwość nieodpłatnego wykonania ww. fotografii;
4. prawo do złożenia wniosku o udzielenia zezwolenie na pobyt czasowy na okres 3 lat. Dotyczy obywatela Ukrainy, którego pobyt na terytorium RP jest lub był uznawany za legalny na podstawie Ustawy. Wniosek można złożyć nie wcześniej niż przed upływem 9 miesięcy od dnia wjazdu. Zezwolenia udziela wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu obywatela Ukrainy w dniu złożenia wniosku. Cudzoziemcowi, który uzyska zezwolenie na pobyt czasowy dodatkowo wydawana jest karta pobytu.
5. prawo do dalszego pobytu – z mocy prawa przedłużeniu do dnia 31 grudnia 2022 r. ulega okres pobytu na podstawie wizy krajowej oraz zezwoleń na pobyt czasowy dla osób, które wjechały na terytorium RP przed 24 lutym 2022 r.
6. prawo do swobodnego dostępu do rynku pracy dla obywateli Ukrainy, których pobyt został uznany za legalny. Na pracodawcy spoczywa jedynie obowiązek zawiadomienia, w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy, powiatowego urzędu pracy o powierzeniu wykonywania pracy. Zawiadomienia dokonuje się za pośrednictwem systemu teleinformatycznego: praca.gov.pl.
7. prawo do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na zasadach przewidzianych dla obywateli polskich pod warunkiem uzyskania numeru PESEL. Wszelkie formalności związane z podjęciem działalności gospodarczej mają być tożsame z warunkami przewidzianymi dla obywateli polskich.
8. prawo do otrzymania wsparcia w zakresie m.in. świadczeń rodzinnych, świadczenia wychowawczego, czy rodzinnego kapitału opiekuńczego. Uzyskanie tych świadczeń jest uzależnione od spełnienia dodatkowych przesłanek. W większości przypadków uzyskanie świadczeń jest możliwe poprzez złożenie wniosku przez Internet do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W tym zakresie warto założyć profil zaufany, który pozwala na dokonywanie czynności online. Warto również pamiętać, że świadczenia te wypłacane są wyłącznie na rachunek bankowy. Tym samym koniecznym jest otwarcie rachunku bankowego w polskim banku. Część banków oferuje uproszczone procedury otwarcia rachunku bankowego.
9. prawo do jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę, przeznaczonego na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe. Organem właściwym w sprawach jednorazowego świadczenia pieniężnego jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce pobytu osoby, której świadczenie ma dotyczyć. Aby otrzymać pieniądze, trzeba złożyć wniosek w gminnym ośrodku pomocy społecznej właściwym ze względu na miejsce pobytu. Wniosek można złożyć po uzyskaniu numeru PESEL.
10. prawo do opieki medycznej na takich samych zasadach i w takim samym zakresie jak obywatelom RP objętym obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym. Za świadczenia zapłaci NFZ.
11. prawo do kształcenia – w celu zapisania dziecka do szkoły należy złożyć wniosek do dyrektora szkoły: publiczna szkoła podstawowa, w rejonie której mieszka dziecko – dzieci będą przyjmowane z urzędu, pozostałe szkoły podstawowe i szkoły ponadpodstawowe – w miarę wolnych miejsc.

Mamy nadzieję, że przepisy Ustawy pozwolą na sprawną organizację pomocy osobom objętym jej zakresem, a osobom tym zapewnią zabezpieczenie podstawowych potrzeb.

17 marca 2022 r. do Sejmu wpłynął Projekt ustawy zmieniającej Ustawę z 12 marca 2022 r. w zakresie kręgu osób uprawnionych do skorzystania z pomocy na podstawie Ustawy – chodzi o wyeliminowanie obowiązku bezpośredniego przekroczenia granicy ukraińsko – polskiej. Tym samym ochroną wynikającą z Ustawy mogłyby zostać objęte również osoby, które przekroczyły najpierw granicę węgierską, rumuńską czy mołdawską.

[1] Dz. U. 2022 r. poz. 583.

KONTAKT

Adriana Wydziałkiewicz Manager | Adwokat, Katowice

E: adriana.wydzialkiewicz@pl.Andersen.com
T: +48 881 823 185

Katarzyna Komulainen Partner, Warszawa

E: katarzyna.komulainen@pl.Andersen.com
T: +48 22 690 08 77
M: +48 606 760 836

Syuzanna Musfi Manager | Radca prawny, Katowice

E: syuzanna.musfi@pl.Andersen.com
T: +48 32 731 68 50

Marek Gadacz Dyrektor, Warszawa

E: marek.gadacz@pl.Andersen.com
T: +48 502 184 762