Kto wygra w zielone?

2022 / 08 / 03

Do Sądu Okręgowego w Poznaniu trafił pozew studentów Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu przeciwko sieci popularnych sklepów Żabka. Studenci zarzucają Żabce naruszenie dóbr osobistych i niedotrzymanie przyrzeczenia publicznego. Spór powstał w związku z nieuprawnionym wykorzystaniem przez Żabkę ich pomysłu na zieloną kanapkę, stworzonego na potrzeby zorganizowanego przez sieć konkursu pn. „Kreatorzy produktu”.

Konkurs

Żabka pod koniec 2019 roku ogłosiła konkurs pod nazwą „Kreatorzy produktu”. Zadaniem uczestników konkursu było stworzenie produktu z kategorii Quick Meal Solutions, który docelowo mógłby trafić do sprzedaży w sklepach należących do sieci w całej Polsce. W regulaminie konkursu zagwarantowano uczestnikom, że żaden ze zgłoszonych przez nich w konkursie pomysłów, który nie zostanie uznany za zwycięski, nie będzie bez ich wiedzy i zgody wykorzystywany komercyjnie. W przypadku, gdyby sieć zdecydowała się jednak wprowadzić na rynek któryś z produktów konkursowych, musiałaby uprzednio nabyć prawa do niego.

Zielona kanapka

W konkursie wzięła udział m.in. grupa trojga studentów poznańskiej uczelni. Studenci stworzyli produkt, który nazwali „Żapnapką”. „Żapnapka” składała się z bułki o zielonym wnętrzu z dodatkiem szpinaku, sosu oraz kurczaka. Innowacyjny wygląd, jak również pożądany we współczesnych czasach dobry skład i wartości odżywcze sprawiły, że produkt znalazł się w finale. Niestety, pomimo pomyślnych rokowań „Żapnapka” ostatecznie nie zajęła miejsca na podium. Co jednak ciekawe, kilka miesięcy później do oferty Żabki został wprowadzony „Willy Zielonka” – zielony hot-dog z zielonej bułki z dodatkiem szpinaku, parówki oraz sosu z zielonych pomidorów. Na podstawie publikowanych w mediach fotografii można zauważyć, że pomiędzy „Żapnapką” a „Willym Zielonką” występowało pewne podobieństwo[1].

Czy przepis na kanapkę podlega ochronie?

Na podstawie medialnych przekazów można wywnioskować, że pomysłodawcy „Żapnapki” bardzo poważnie podeszli do konkursu i włożyli całkiem sporo sił w opracowanie koncepcji swojego produktu. Niestety, odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne nie są objęte ochroną prawnoautorską. Przepis kulinarny – również na kanapkę – jest swoistą procedurą czy metodą. Jako taki nie może więc co do zasady zostać uznany za utwór podlegający ochronie. W szczególnych przypadkach będzie go można zakwalifikować jako utwór, np. poprzez szczególną formę wyrażenia dania czy specjalny opis przepisu. W literaturze wskazuje się, że „cech świadczących o posiadaniu przez konkretne kulinaria, że są one rezultatem twórczej aktywności człowieka, należy poszukiwać w kompozycji składników, ich proporcjach, harmonii między składnikami oraz czasie przygotowywania”[2]. Nie wykluczone, że ich istnienie udałoby się wykazać w odniesieniu do „Żapnapki”, którą przecież cechuje oryginalny skład, a w ostateczności również wygląd. Uznania kanapki za utwór nie wyklucza ostatecznie to, że we wcześniejszym postępowaniu sądowym o wyjawienie informacji sąd oddalił wniosek studentów informacji tym zakresie stwierdzając, że nie zostało uwiarygodnione naruszenie praw z zakresu własności intelektualnej. Sąd ten przecież nie prowadził postępowania, którego celem byłoby wykazanie, że kanapka stanowiła utwór podlegający ochronie.

Opracowanie czy inspiracja?

W przypadku, gdyby ze względu na oryginalny sposób prezentacji kanapkę uznać za utwór, należałoby ocenić, jak zakwalifikować działanie Żabki. Czy zielony hot-dog pod wdzięczną nazwą „Willy Zielonka” stanowił opracowanie utworu uprzednio stworzonego przez studentów, czy ich utwór był jedynie inspiracją do stworzenia produktu Żabki? Przyjmuje się, że z utworem inspirowanym mamy do czynienia, gdy „elementy utworu inspirującego w nowo powstałym utworze inspirowanym są i mogą być rozpoznawalne, ale nie dominujące, stanowiąc efekt emocjonalnego i intelektualnego impulsu wywołanego cudzym dziełem. Za kryterium rozgraniczające uznaje się takie twórcze przetworzenie elementów dzieła inspirującego, że o charakterze dzieła inspirowanego decydują już jego własne, indywidualne elementy, a nie elementy przejęte. Samo więc zapożyczenie cudzej postaci bądź jej określenia uzasadnia kwalifikację utworu jako powstałego w wyniku inspiracji, chyba że przejęcie to stanowi zasadniczą istotę dzieła inkorporującego”[3]. I tu pojawia się pytanie, czy charakterystyczne elementy „Żabnapki” stanowiły istotę „Willy Zielonki” (oczywiście zakładając nadal, że mamy do czynienia z utworami)? Dysponujemy jedynie wybiórczymi informacjami dostępnymi w sieci w tym zakresie, dlatego nie możemy udzielić jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Niemniej nie można wykluczyć, że tak było.

Sąd rozstrzygnie

Studenci ostatecznie w pozwie podnieśli przeciwko Żabce roszczenie o naruszenie dóbr osobistych oraz o niedotrzymanie przyrzeczenia publicznego. Żądają oficjalnych przeprosin, zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych oraz opublikowania oświadczenia w mediach społecznościowych i na stronie firmy, że są pomysłodawcami „Willy Zielonki”. Zapewne powodem rezygnacji z dochodzenia roszczeń w oparciu o przepisy prawa autorskiego są trudności i rozbieżności w kwalifikacji przepisu kulinarnego jako utworu. Niewątpliwie, mając na uwadze stan faktyczny, Sąd stanie przed ciekawym rozstrzygnięciem z prawem autorskim w tle.

[1] https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/studenci-zabka-pozew-zapnapka-zielony-hot-dog

[2] P. Ślęzak, Zakończenie [w:] Kulinaria w polskim prawie własności intelektualnej, Warszawa 2022.
https://sip.lex.pl/#/monograph/369515134/109?keyword=Kulinaria%20w%20polskim%20prawie%20w%C5%82asno%C5%9Bci%20intelektualnej&tocHit=1&cm=SFIRST (dostęp: 2022-07-07 12:23)

[3] Wyrok Sądu Okręgowego w Świdnic z 20 września 2017 r., sygn. akt IV Ka 572/17

AUTORZY WPISU