Prawo Holdingowe. Nowelizacja Kodeksu Spółek Handlowych.
4 kwietnia 2022 r. Prezydent RP podpisał ustawę o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw („Nowelizacja”). Wprowadza ona istotne, wręcz rewolucyjne zmiany w Kodeksie spółek handlowych. Zakłada ona wprowadzenie prawa grupy spółek (tzw. prawo holdingowe), które ma za cel uregulować relacje między spółką dominującą, a spółkami zależnymi. Ponadto ustawa przewiduje wyposażenie organów spółek kapitałowych, w szczególności rad nadzorczych w nowe uprawnienia i obowiązki, a także rozstrzygnięcie praktycznych problemów prawa spółek, jak m.in. związanych z liczeniem kadencji członków organów. Ustawa wejdzie w życie w terminie 6 miesięcy od jej ogłoszenia.
Ze względu na obszerność materii, poniżej omówione zostaną wyłącznie założenia prawa grupy spółek, natomiast pozostałym zmianom zostanie poświęcony odrębny tekst.
Wprowadzenie konstrukcji grupy spółek
Nowe przepisy przewidują możliwość utworzenia tzw. grupy spółek. Została ona zdefiniowana, jako: „spółka dominująca i spółka albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek), uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi”. Przynależność do grupy spółek jest dobrowolna. Wymaga jedynie podjęcia uchwały o uczestnictwie w grupie przez zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie akcjonariuszy spółki zależnej oraz ujawnienie faktu przynależności do grupy przez spółkę dominującą i spółki zależne w Rejestrze Przedsiębiorców KRS. Jeśli spółka dominująca posiada siedzibę za granicą, wystarczy ujawnienie faktu przynależności przez spółki zależne.
Wiążące polecenia
Kierownictwo sprawowane przez spółkę dominującą w grupie spółek przejawia się w możliwości wydawania spółkom zależnym wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki. Polecenia wydawane są w formie pisemnej lub elektronicznej oraz określają:
- oczekiwane zachowanie spółki zależnej;
- interes grupy spółek, któremu służy polecenie;
- spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej związane z wykonaniem polecenia oraz przewidywany sposób;
- czas naprawienia szkody spółce zależnej (o ile zaistnieje).
Wykonanie lub odmowa wykonania wiążącego polecenia przez spółkę zależną, wymagać będzie uprzedniej uchwały zarządu tej spółki oraz poinformowania o tym spółki dominującej. Prawo odmowy wykonania wiążącego polecenia przysługuje, jeżeli jego wykonanie doprowadziłoby do niewypłacalności albo do zagrożenia niewypłacalnością. Dodatkowo spółki zależne, które nie są spółkami jednoosobowymi, mogą odmówić wykonania wiążącego polecenia, jeśli istnieje uzasadniona obawa, że jest ono sprzeczne z interesem tej spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona w okresie dwóch lat od wyrządzenia szkody.
Odpowiedzialność za wykonanie wiążących poleceń
Co do zasady członkowie organów spółki zależnej nie ponoszą odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną spółce zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia. Członkowie organów będą mogli powoływać się na to, że szkoda została wyrządzona wskutek działania lub zaniechania w interesie grupy spółek.
W odniesieniu natomiast do spółki dominującej, ponosić będzie ona odpowiedzialność za wydawanie wiążących poleceń na trzech płaszczyznach, tj. wobec
- spółki zależnej,
- akcjonariuszy lub wspólników spółki zależnej,
- wierzycieli spółki zależnej.
Po pierwsze spółka dominująca ponosi względem spółek zależnych odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wykonaniem przez nie wiążącego polecenia, chyba że nie ponosi winy za jej wyrządzenie. Odpowiedzialność jest ograniczona w przypadku, gdy spółka zależna jest spółką jednoosobową (z jednym wspólnikiem lub akcjonariuszem). Wtedy spółka dominująca odpowiada za szkodę jedynie, gdy wykonanie polecenia doprowadziło do niewypłacalności spółki zależnej.
Po drugie, jeśli wskutek wykonania wiążącego polecenia dojdzie do obniżenia wartości udziału lub akcji w spółce zależnej, a spółka dominująca w dniu wydania polecenia dysponowała bezpośrednio lub pośrednio większością głosów umożliwiającą podjęcie uchwały o uczestnictwie w grupie spółek oraz o zmianie umowy (lub statutu) spółki zależnej, odpowiada ona wobec wspólników lub akcjonariuszy za obniżenie wartości akcji lub udziałów.
Po trzecie, spółka dominująca odpowiada za zobowiązania spółki zależnej wobec wierzycieli spółki zależnej, jeśli egzekucja względem tej spółki okaże się bezskuteczna, chyba że spółka dominująca nie ponosi winy lub szkoda wyrządzona wierzycielom nie powstała w wyniku wykonania przez spółkę wiążącego polecenia.
Przymusowy wykup wspólników lub akcjonariuszy mniejszościowych (squeeze – out)
Nowe przepisy przewidują dla spółki zależnej prawo żądania od spółki dominującej, która posiada 90% akcji lub udziałów w tej spółce, wykupienia udziałów lub akcji tej spółki od wspólników lub akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż 10% kapitału zakładowego spółki zależnej (tzw. squeeze – out). Prawo jest wykonywane podobnie, jak prawa do wyciśnięcia (squeeze – out) uregulowane w art. 418 k.s.h. Między innymi cena wykupu akcji lub udziałów ustalana jest przez biegłego wybranego przez walne zgromadzenie lub zgromadzenie wspólników, a jeśli nie wybierze ono biegłego, przez biegłego wyznaczonego przez sąd rejestrowy. Natomiast warto zwrócić uwagę, że dotychczas prawo wyciśnięcia dotyczyło wyłącznie spółek akcyjnych. Zaś prawo ustanowione w art. 2111 k.s.h. znajdzie zastosowanie do wszystkich rodzajów spółek kapitałowych.
Przeglądanie akt spółki zależnej
Spółka dominująca będzie mogła w każdym czasie przeglądać księgi oraz dokumenty spółki zależnej, a także żądać udzielenia informacji dotyczącej tej spółki. W przypadku gdy spółka zależna nie wykona tych obowiązków, spółka dominująca będzie mogła wystąpić do sądu rejestrowego o zobowiązanie zarządu spółki zależnej do udostępnienia ksiąg i dokumentów lub udzielenia żądanych informacji.
Uprawnienia dostępu do ksiąg, dokumentów oraz informacji przysługiwać będzie również radzie nadzorczej spółki dominującej, której zadaniem poza sprawowaniem nadzoru nad działalnością spółki, będzie także nadzór nad realizacji interesu grupy spółek przez spółkę zależną.
Kontrola działalności grupy spółek
Wspólnicy lub akcjonariusze mniejszościowi spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek, reprezentujący co najmniej 10% kapitału zakładowego tej spółki będą mogli zwrócić się do sądu rejestrowego z wnioskiem o wyznaczenie firmy audytorskiej w celu zbadania rachunkowości oraz działalności grupy spółek. W wyniku badania, biegły sporządzi sprawozdanie z badania, które za pośrednictwem sądu powinno zostać przesłane zarządowi oraz radzie nadzorczej spółki zależnej oraz dominującej. Koszty badania ponoszą żądający, lecz w przypadku gdy wykaże ono nadużycia, żądający będzie miał prawo żądać zwrotu poniesionych kosztów.
Nowe sprawozdanie zarządu
Na zarząd spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek został nałożony nowy obowiązek sprawozdawczy, przygotowania sprawozdania o powiązaniach umownych spółki ze spółką dominującą w ostatnim roku obrotowym i przedstawienia go zgromadzeniu wspólników lub walnemu zgromadzeniu. Powinno zawierać w szczególności wiążące polecenia wydane przez spółkę dominującą. Sprawozdanie będzie mogło zostać umieszczone w sprawozdaniu zarządu z działalności jednostki lub sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy.
Uwagi końcowe
Spółkami zależnymi w grupie spółek nie mogą być:
- spółki publiczne,
- spółki w likwidacji, które rozpoczęły podział majątku,
- spółki w upadłości,
- spółki objęte nadzorem nad rynkiem finansowym (np. banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, instytucje płatnicze).
Przepisy przewidują też, że w grupie spółek mogą uczestniczyć obok spółek zależnych, spółki powiązane w rozumieniu art. 4 § 1 pkt 5 k.s.h. (w których inna spółka posiada co najmniej 20% głosów na zgromadzeniu wspólników lub walnym zgromadzeniu), o ile umowa lub statut spółki powiązanej dopuszcza taką możliwość.
Jeśli jesteś zainteresowany uczestnictwem w grupie spółek lub chcesz dowiedzieć się więcej na temat nowelizacji, zapraszamy do kontaktu.
KONTAKT
E: marcin.matyka@pl.Andersen.com
T: +48 22 690 08 60
M: +48 669 768 444
