Newsletter

Wojna w Ukrainie – prawne uregulowania pobytu Ukraińców w Polsce

Wybuch wojny w Ukrainie i masowy napływ ukraińskiej ludności cywilnej poszukującej na terytorium Polski schronienia, spowodowały, że zaraz po udzieleniu niezbędnej pomocy humanitarnej, palącym problemem staje się prawne uregulowanie pobytu obywateli Ukrainy na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. W przypadku wielu osób, które zdecydują się pozostać w Polsce dłużej, konieczne będzie też zapewnienie możliwości legalnego wykonywania pracy.

Przekroczenie granicy

Obserwując obecną sytuację, możemy zakładać, że uciekający z Ukrainy będą przekraczać polską granicę głównie:

1. w ramach ruchu bezwizowego
   • okres pobytu w Polsce: nie dłużej niż 90 dni w ciągu 180-dniowego okresu (liczy się łączny okres pobytu na terytorium wszystkich państw Schengen, w tym Polski),
   • potrzebne dokumenty: paszport biometryczny (zgodnie z komunikatem przedstawicieli polskich władz, od 25 lutego 2022 r. nie jest wymagane przedstawienie przez obywatela Ukrainy innych dokumentów),
2. na podstawie zgody polskiego Komendanta Głównego Straży Granicznej udzielonej przy przekraczaniu granicy („wjazd nadzwyczajny”)
   • okres pobytu w Polsce: nie dłużej niż 15 dni,
   • potrzebne dokumenty: jakikolwiek dokument tożsamości, natomiast zgodnie z wypowiedziami medialnymi członków polskiego rządu, zgoda może zostać wyrażona także osobom nieposiadającym dokumentów,
3. na podstawie złożonego przy przekraczaniu granicy wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej (wniosek taki można także zgłosić później w dowolnym oddziale Straży Granicznej),
   • okres pobytu w Polsce: do czasu rozpoznania wniosku, przewidywalnie co najmniej kilka miesięcy,
   • potrzebne dokumenty: paszport lub inny dokument tożsamości, dodatkowe dokumenty świadczące o realnym zagrożeniu w państwie pochodzenia,
   • złożenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej wiąże się jednak z pewnymi dodatkowymi ograniczeniami, m.in. w okresie oczekiwania na decyzję nie jest dopuszczalne opuszczenie terytorium Polski, a przez okres pierwszych 6 miesięcy oczekiwania na decyzję nie można podjąć zatrudnienia w Polsce.

Przekroczenie polskiej granicy na powyższych podstawach, nie wymaga od obywateli Ukrainy dopełnienia żadnych dodatkowych formalności jeszcze na terytorium Ukrainy.

Ponadto do przekroczenia granicy uprawione są osoby, które posiadają:

1. wizę krajową („D”) wydaną przez polskiego konsula w Ukrainie lub wizę Schengen („C”) albo wizę lub inny dokument pobytowy wydany przez inne państwo strefy Schengen,
2. zezwolenie na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE oraz ważną kartę pobytu.

Zgodnie z komunikatem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Ukrainy, w okresie obowiązywania stanu wojennego wyjazd poza granice Ukrainy jest ograniczony dla mężczyzn – obywateli Ukrainy w wieku od 18 do 60 lat. Istnieją jednak wyjątki od powyższego zakazu, dotyczące m.in. osób niezdolnych do służby wojskowej, samotnie wychowujących dziecko lub na których utrzymaniu przebywa 3 lub więcej dzieci w wieku do lat 18.

Osoby przekraczające odcinek granicy Rzeczypospolitej Polskiej z Ukrainą w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa zostały zwolnione z obowiązku okazania funkcjonariuszowi Straży Granicznej negatywnego wyniku testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2, jak również nie podlegają kwarantannie.

Legalizacja pobytu

Po upływie okresu 90 dni (w przypadku ruchu bezwizowego) lub 15 dni (w razie przekroczenia granicy na podstawie zgody Komendanta), konieczne będzie zalegalizowanie przez obywatela Ukrainy pobytu na terytorium Polski poprzez uzyskanie:

1. zezwolenia na pobyt czasowy
   • zezwolenie udzielane jest na okres nie dłuższy niż 3 lata,
   • należy udowodnić cel pobytu w Polsce przekraczający 90 dni,
   • polskie przepisy przewidują kilka rodzajów zezwoleń na pobyt czasowy, np. w celu powierzenia wykonywania pracy lub kształcenia się na studiach,
   • organ: wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca,
2. zezwolenia na pobyt stały
   • może zostać wydane tylko osobom należącym do kategorii wymienionych w ustawie o cudzoziemcach, np. posiadającym polskie pochodzenie i zamierzającym osiedlić się na terytorium Polski na stałe lub posiadającym Kartę Polaka,
   • organ: wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca,
3. wizy krajowej („D”):
   • na okres przekraczający 90 dni, ale nie dłuższy niż 1 rok, przy czym istnieje możliwość ponownego jej uzyskania,
   • organem wydającym jest polski konsul na Ukrainie.

Zatrudnienie w Polsce

Prawne uregulowanie zatrudnienia Ukraińców na terytorium Polski w wielu przypadkach będzie wymagało zaangażowania ich przyszłych pracodawców.

Obywatele Ukrainy legalnie przebywający na terenie Polski mogą podjąć zatrudnienie na podstawie:

1. oświadczenia pracodawcy zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy:
   • umożliwia wykonywanie pracy przez okres nie dłuższy niż 24 miesiące bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę,
   • pracodawca musi zarejestrować oświadczenie w powiatowym urzędzie pracy,
   • opłata: 30 zł,
2. zezwolenia na pracę
   • najczęściej będzie to zezwolenie na pracę typu A lub B, o wydanie którego występuje pracodawca, wydawane na okres do 3 lat przez właściwego wojewodę,
   • opłata: 50-100 zł.

Ponadto wykonywanie pracy na terytorium Polski jest dopuszczalne (bez konieczności uzyskania zezwolenia lub zarejestrowania oświadczenia pracodawcy) przez obywateli Ukrainy m.in.:

1. posiadających zezwolenie na pobyt czasowy i pracę,
2. posiadających zezwolenie na pobyt stały,
3. posiadających zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE,

Obywatele Ukrainy, którzy złożyli wniosek o ochronę międzynarodową nie mogą podejmować zatrudnienia przez pierwsze 6 miesięcy oczekiwania na rozpatrzenie wniosku.

W doniesieniach medialnych powoływane są wypowiedzi przedstawicieli polskich władz na temat możliwości przyjęcia szczególnych rozwiązań prawnych, umożliwiających wjazd, pobyt i wykonywanie pracy na terytorium Polski przez obywateli Ukrainy. Szczegóły nie są jednak dotąd znane. Powyższa informacja została przygotowana zgodnie ze stanem prawnym na dzień 1 marca 2022 r., który może ulec zmianie.

KONTAKT

Tomasz Srokosz Partner, Katowice

E: tomasz.srokosz@pl.Andersen.com
T: +48 32 731 68 52
M: +48 512 286 226

Katarzyna Komulainen Partner, Warszawa

E: katarzyna.komulainen@pl.Andersen.com
T: +48 22 690 08 77
M: +48 606 760 836

Justyna Tlatlik Senior Associate | Radca Prawny | dr nauk prawnych, Katowice

E: justyna.tlatlik@pl.andersen.com
T: 32 731 68 88