Milowy krok w ramach integracji unijnego rynku? – transgraniczne reorganizacje spółek oraz nowy typ podziału spółki w KSH – zmiany od 15 września 2023 r.
15 września 2023 r., weszły w życie przepisy ustawy z 16 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych. Zmiany do Kodeksu spółek handlowych (KSH) wprowadzone na mocy ww. ustawy stanowiącą implementację dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE):
- 2019/1151 z dnia 20 czerwca 2019 r. zmieniająca dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do stosowania narzędzi i procesów cyfrowych w prawie spółek; oraz
- 2019/2121 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek.
Powyższa Nowelizacja jest odpowiedzią m.in. na potrzebę realizowania orzecznictwa TSUE. W głośnej sprawie C-106/16 Polbud, TSUE stwierdził bowiem, że rodzime przepisy nie mogą uzależniać przekształcenia spółki w spółkę prawa innego państwa członkowskiego UE, poprzez przeniesienie jej statutowej siedziby, od uprzedniego przeprowadzenia jej likwidacji.
Nowelizacja wprowadza do polskiego porządku prawnego dwa nowe procesy reorganizacyjne o charakterze transgranicznym (podział transgraniczny jak i przekształcenie transgraniczne), jak również nowy typ podziału tzw. podział przez wyodrębnienie. Ponadto, Nowelizacja wprowadza zmiany w kontekście transgranicznego połączenia. Zmiany wprowadzone na mocy Nowelizacji polegają również na wdrożeniu mechanizmu badania legalności transakcji transgranicznej, którego jednym z elementów – w zakresie zgodności z przepisami podatkowymi – ma być opinia Szefa Krajowej Administracji Skarbowej.
Zmiany transgraniczne
I. Połączenie transgraniczne
Na mocy Nowelizacji, wprowadzono rozwiązanie pozwalające, aby, obok spółek kapitałowych, także spółka komandytowo-akcyjna mogła uczestniczyć w łączeniu spółek, a tym samym, pełnić rolę spółki przejmującej lub nowo zawiązanej ze spółką zagraniczną, o której mowa w art. 119 pkt 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1132, utworzoną zgodnie z prawem państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa-strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym i mającą siedzibę statutową, zarząd główny lub główny zakład na terenie UE lub państwa-strony EOG.
II. Podział transgraniczny
Pierwszym z nowych procesów reorganizacji transgranicznych jest podział transgraniczny dla spółek kapitałowych oraz spółek komandytowo-akcyjnych. Podział transgraniczny może być dokonany przez przeniesienie majątku spółki dzielonej na spółkę nowo zawiązaną albo spółki nowo zawiązane. Istotne jest, aby spółki dzielone były utworzone zgodnie z prawem państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa-strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) i posiadały siedzibę statutową, zarząd główny lub główny zakład na terenie Unii Europejskiej lub państwa-strony umowy o EOG. Co istotne, co najmniej dwie ze spółek uczestniczących w podziale powinny podlegać prawu różnych państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw-stron umowy o EOG.
III. Transgraniczne przekształcenie
Nowe regulacje, odnosząc się do przekształceń transgranicznych, umożliwiają spółkom kapitałowym oraz, wspomnianej wcześniej, spółce komandytowo-akcyjnej przekształcenie w spółkę prawa innego państwa członkowskiego. Jednak wraz z nowymi regulacjami takie przekształcenie już nie będzie równoznaczne z koniecznością przeprowadzenia likwidacji spółki w kraju, w którym dotychczas funkcjonowała.
Jedynym wymogiem, aby przekształcenie w spółkę prawa innego państwa członkowskiego doszło do skutku, jest jednoczesne przeniesienie chociażby siedziby spółki z kraju UE obecnego jej funkcjonowania do Polski albo, na odwrót, z Polski za granicę. W konsekwencji przekształcenia, spółka będzie uprawniona również do zmiany formy prawnej, tak aby odpowiadała aktualnemu rygorowi prawnemu, pod którym funkcjonuje.
IV. Kontrola połączenia transgranicznego oraz podziału transgranicznego
Kolejna zmiana, która weszła w życie 15 września 2023 r. dotyczy uprawnienia sądu rejestrowego do zbadania czy planowana transgraniczna reorganizacja (podział lub połączenie) nie będzie stanowić nadużycia prawa. Sąd rejestrowy jest uprawniony do wydania w tym zakresie stosownego zaświadczenia, w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia przez odpowiednie organy spółki wniosku, w którym to Sąd stwierdza zgodność z prawem planowanej reorganizacji. Sąd wpisuje do rejestru wzmiankę o złożeniu przez spółkę dokumentów, z informacją o podziale lub połączeniu transgranicznym. Należy mieć na uwadze, że Sąd rejestrowy bada w szczególności, czy plan połączenia transgranicznego zawiera informacje o procedurach dotyczących uczestnictwa pracowników, na podstawie których dokonuje się odpowiednich uzgodnień.
Opisywana Nowelizacja, względem poprzednich wymogów przewidzianych w KSH, rozszerza obowiązek uzyskania zaświadczenia na podział oraz przekształcenie transgraniczne. Uprzednio wymóg ten dotyczył jedynie zaświadczenia w przedmiocie zgodności z prawem w przypadku przeprowadzania transgranicznego połączenia.
V. Opinia Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (KSH)
Nowelizacja wprowadza nowy obowiązek w odniesieniu do transgranicznych reorganizacji (przekształceń, podziałów oraz połączeń) polegający na konieczności uzyskania opinii szefa KAS, która składana jest wraz z wnioskiem o wydanie zaświadczenia o zgodności z prawem polskim reorganizacji transgranicznej. Szef KAS w ramach wydawanej opinii dokonywać będzie oceny, czy nie istnieje uzasadnione przypuszczenie, że transgraniczne przekształcenie, połączenie albo podział spółki może:
- stanowić czynność lub element czynności określonej w art. 119a § 1 ordynacji podatkowej (unikanie opodatkowania); lub
- być przedmiotem decyzji wydanej z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści; lub
- stanowić nadużycie prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy o VAT,
a także potwierdzenie, że zostały zaspokojone lub zabezpieczone zobowiązania pieniężne spółki wobec organów podatkowych lub niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publicznoprawnym.
Celem opinii jest zatem (i) dokonanie oceny reorganizacji pod kątem ryzyka nadużycia prawa podatkowego oraz (ii) ustalenie czy podmiot biorący udział w reorganizacji spełnił ciążące na nim obowiązki podatkowe.
Zmiany krajowe – nowe rodzaje podziału i łączenia się spółek
I. Podział przez wyodrębnienie
Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami KSH podział może być teraz dokonany także przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę albo spółki za udziały lub akcje spółki albo spółek przejmujących lub nowo zawiązanych, które obejmuje spółka dzielona, nie natomiast, jak w przypadku podziału przez wydzielenie – jej wspólnicy. W przeciwieństwie do operacji polegających na przeniesieniu przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa w drodze stosownej umowy sprzedaży lub ramach tzw. aportu, przy podziale przez wyodrębnienie zastosowanie będzie miała tzw. sukcesja uniwersalna. Podział przez wyodrębnienie polega na przeniesieniu części majątku danej spółki dzielonej do innej spółki tzw. spółki wyodrębnionej, a spółka dzielona w zamian otrzymuje prawa udziałowe.
II. Łączenie się bez przyznania nowych udziałów albo akcji spółki przejmującej tzw. bezemisyjne
Połączenie może być przeprowadzone bez przyznania udziałów albo akcji spółki przejmującej (podwyższenia kapitału zakładowego) w przypadku, gdy jeden wspólnik posiada bezpośrednio lub pośrednio wszystkie udziały lub akcje w łączących się spółkach albo wspólnicy łączących się spółek posiadają udziały lub akcje w tej samej proporcji, we wszystkich łączących się spółkach.
III. Nowe obowiązki informacyjne
Sądowi rejestrowemu przyznane zostało nowe narzędzie jakim jest możliwość skierowania zapytania czy dana osoba nie znajduje się wśród osób objętych zakazem pełnienia funkcji członka zarządu lub funkcji kierowniczych. Wykaz taki prowadzony jest przez Komisję Nadzoru Finansowego, która udostępnia tę informację sądowi rejestrowemu za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.
Podsumowanie
Przepisy dotyczące restrukturyzacji stanowią kluczowy obszar zainteresowania europejskiego prawa spółek. Powyższa nowelizacja, czyli tzw. Pakiet prawa spółek, stanowiąca m.in. odpowiedź na problem podniesiony w sprawie Polbud C-106/16, to jednak niewątpliwy krok w stronę usprawnienia reorganizacji krajowej i transgranicznej spółek. Jest to także zwiększanie kontroli operacji w związku z klauzulą LOB (ang. Limitation of Benefits) mających na celu ograniczenie transakcji realizowanych jedynie dla korzyści podatkowych.
Należy wskazać jednak na wąski zakres implementacji ww. dyrektyw, poprzez objęciem zakresem niektórych nowych regulacji jedynie do spółek kapitałowych oraz spółek komandytowo-akcyjnych.
KONTAKT
E: marcin.matyka@pl.Andersen.com
T: +48 22 690 08 60
M: +48 669 768 444
E: bartlomiej.wietrzychowski@pl.Andersen.com
T: +48 22 690 08 88