Sygnaliści – zmiany w projekcie ustawy
Po burzliwych konsultacjach w środę 6 marca na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowany został nowy projekt ustawy mającej za zadanie wdrożyć unijną dyrektywę o ochronie sygnalistów. Tym razem projekt posługuje się tytułem „ustawa o ochronie sygnalistów”, co jest istotną i wyczekiwaną zmianą. Poprawki nie ograniczają się jednak do tytułu czy nazewnictwa. Poniżej omawiamy najistotniejsze spośród zmian.
Rozszerzony zakres zgłoszeń
Nowy projekt ustawy rozszerza katalog naruszeń prawa, które mogą być przedmiotem zgłoszenia sygnalisty. Do dotychczasowego katalogu dodano naruszenia dotyczące:
- wolności i praw człowieka i obywatela;
- korupcji;
- handlu ludźmi;
- prawa pracy.
Szczególnie istotne jest objęcie systemem ochrony sygnalistów zgłoszeń dotyczących prawa pracy. Co więcej, zgodnie z uzasadnieniem projektu, „prawo pracy” musi być rozumiane nie tylko jako Kodeks pracy, ale również inne ustawy i rozporządzenia, a także prawo wewnątrzzakładowe. Tym samym potencjalnie zgłoszenia mogą dotyczyć naruszenia postanowień regulaminu pracy, czasu pracy, regulaminu wynagradzania czy wreszcie zachowania o charakterze mobbingu czy dyskryminacji.
Minimalne odszkodowanie za działania odwetowe
Sygnalista, wobec którego dopuszczono się działań odwetowych (w tym także próby lub groźby zastosowania takich działań!) uzyska prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż dwunastokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej z poprzednim roku, czyli aktualnie ponad 80 tysięcy złotych. Górny limit odszkodowania nie został określony, a ponadto sygnalista będzie mógł żądać – obok odszkodowania – zapłaty zadośćuczynienia.
Podobnie jak w poprzednich wersjach projektu, katalog zachowań mogących stanowić działania odwetowe jest otwarty. Ponadto ciężar dowodu w zakresie tego, że zachowania te nie mają charakteru odwetowego, spoczywa na pracodawcy.
Można więc spodziewać się, że konieczne będzie dokładne dokumentowanie procesów w zakresie podejmowania decyzji o awansach, zwolnieniach, premiach czy przeniesieniach pracowników, gdyż pracodawca musi być gotowy na udowodnienie, że dane działanie nie było nakierowane przeciwko sygnaliście (nie miało związku ze zgłoszeniem).
Dwukrotna weryfikacja liczby zatrudnionych w ciągu roku
Przepisy dotyczące zgłoszeń wewnętrznych będą obowiązkowo stosowane wobec podmiotów, na rzecz których według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób. Do liczby 50 osób wykonujących pracę zarobkową wliczani będą pracownicy (w przeliczeniu na pełne etaty) oraz osoby wykonujące osobiście pracę zarobkową na podstawie innej niż stosunek pracy. Będą zatem wliczani do tej liczby samozatrudnieni, ale już nie podwykonawcy, którzy na rzecz firmy wykonują usługi z wykorzystaniem swoich pracowników.
Nowością jest konieczność dokonania weryfikacji liczby zatrudnionych dwukrotnie w danym roku (w styczniu i lipcu) – niewiadomą pozostaje w jakim czasie przedsiębiorca, który 1 lipca danego roku uzyskał liczbę 50 zatrudnionych, powinien wdrożyć procedurę zgłoszeń wewnętrznych – ta kwestia będzie w naszej ocenie wymagała doprecyzowania.
Pozostałe zmiany
Nowa propozycja ustawy o ochronie sygnalistów obejmuje także możliwość dokonywania zgłoszeń anonimowych przez sygnalistów, a ujawnienie ich danych osobowych osobom innym niż upoważnione do działania w imieniu pracodawcy w zakresie procedury wewnętrznej może nastąpić wyłącznie za wyraźną zgodą sygnalisty. Projekt zakłada zatem, że pracodawca może podjąć decyzję o przyjmowaniu zgłoszeń anonimowych i musi to zostać uregulowane w procedurze zgłoszeń wewnętrznych.
Projekt w dalszym ciągu przewiduje możliwość skorzystania z pomocy podmiotów zewnętrznych przy przyjmowaniu zgłoszeń i podejmowania działań następczych oraz przekazywania informacji zwrotnej, jednak konieczne jest zawarcie umowy, która określi prawa i obowiązki związane z ochroną danych osobowych oraz rozwiązania techniczne i organizacyjne zapewniające zgodność z ustawą.
Vacatio legis
Zmianie uległ również okres vacatio legis. Obecny projekt przewiduje, że wyniesie on 3 miesiące, a zatem w takim czasie konieczne będzie wdrożenie procedury zgłoszeń wewnętrznych.
Zdajemy sobie sprawę, że nie jest to zbyt dużo czasu, dlatego zachęcamy do rozpoczęcia działań zmierzających do zaprojektowania odpowiedniego procesu w organizacji. Więcej czasu na wdrożenie ustawy projekt będzie miał Rzecznik Praw Obywatelskich, odpowiedzialny za przyjmowanie zgłoszeń zewnętrznych. W tym przypadku projektodawca zdecydował się na dłuższy okres vacatio legis, tj. 6 miesięcy.
W przypadku jakichkolwiek pytań lub wątpliwości, zapraszamy do kontaktu.
KONTAKT
E: magdalena.patryas@pl.Andersen.com
T: +48 32 731 68 84
M: +48 502 392 419
E: maciej.pietrzycki@pl.Andersen.com
T: +48 509 995 269
E: marcin.matyka@pl.Andersen.com
T: +48 22 690 08 60
M: +48 669 768 444