Wydatki na kary umowne mogą stanowić koszt uzyskania przychodu; Organy podatkowe nie mogą rozszerzać zakresu wyłączeń z art. 16 ustawy o CIT
Wydatki na kary umowne mogą stanowić koszt uzyskania przychodu; Organy podatkowe nie mogą rozszerzać zakresu wyłączeń z art. 16 ustawy o CIT
W wyroku z dnia 3 lipca 2025 r. Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) odniósł się do zasad kwalifikowania wydatków na kary umowne jako kosztów podatkowych. Ocena Sądu dotyczyła wykładni art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, tj. rodzaju i zakresu kar umownych objętych wyłączeniem z kosztów uzyskania przychodów.
Tło sprawy
Przedmiotem sporu była możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kary umownej za opóźnioną realizację usług na rzecz zamawiającego. Umowa przewidywała sankcje finansowe za przekroczenie ustalonych terminów reakcji i rozwiązanie zgłoszeń serwisowych. W związku ze stwierdzonymi opóźnieniami w realizacji usług, zamawiający naliczył spółce karę umowną, którą następnie potrącono z należnym wynagrodzeniem w drodze porozumienia.
Spółka argumentowała, że naliczona kara umowna – jako niezwiązana z wadliwością wykonanych usług, lecz jedynie z opóźnieniem – powinna stanowić koszt uzyskania przychodów.
Odmienne stanowisko zajął jednak Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, uznając, że opóźnienie również stanowi wadę w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT.
Stanowisko organu podatkowego zostało następnie podtrzymane przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, który wskazał, że nawet niezawinione opóźnienie stanowi wadę usługi wyłączającą możliwość zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodów.
Stanowisko NSA
Naczelny Sąd Administracyjny wyraźnie podkreślił konieczność ścisłej interpretacji art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, który odnosi się do wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów kar umownych związanych z wadami towarów lub usług. NSA zaznaczył, że przepis ten obejmuje wyłącznie kary, które są jednoznacznie wskazane w jego treści, czyli te dotyczące wadliwości świadczeń w rozumieniu Kodeksu cywilnego, a nie wszystkie rodzaje kar występujące w obrocie gospodarczym.
W sytuacji, gdy kara umowna dotyczy opóźnienia w wykonaniu usługi lub realizacji dostawy, a nie samej wady świadczenia, przepis ten nie znajduje zastosowania. W rezultacie, nie wszystkie kary umowne podlegają automatycznemu wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, lecz powinny być oceniane według ogólnych zasad zawartych w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, który dopuszcza zaliczenie do kosztów wydatków poniesionych w celu zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów.
Co to oznacza w praktyce?
Jest to kolejny wyrok NSA, który w praktyce kwestionuje profiskalne podejście w zakresie wyłączenia z kosztów uzyskania przychodu wszelkich kar umownych występujących między kontrahentami.
W przypadku biznesów, w których kontrakty obwarowane są licznymi i różnymi rodzajami kar umownych, daje to możliwość podatnikom uwzględnienia części z nich w kosztach uzyskania przychodu, a więc zmniejszyć wysokość podatki CIT.
Co istotne, orzeczenie to jest szczególnie istotne w przypadku dużych wolumenów kar umownych płaconych przez strony transakcji, ponieważ przekłada się na realne oszczędności podatkowe.
Dalsze kroki
W przypadku branż takich przykładowo jak np. IT, budowlanych, czy produkcyjnych warto przejrzeć wysokość oraz tytuły płaconych przez firmę kar umownych. Jak pokazuje nam praktyka, może to pozwolić na „ukosztowanie” nawet znacznej części z nich (zmniejszenie lub odzyskanie nadpłaconego CIT).
Z naszego doświadczenia wynika, że tytuły kar umownych są opisywane bardzo różnie, a więc analiza powinna odnosić się również do ich charakteru na gruncie prawa cywilnego, by móc prawidłowo zakwalifikować je w obszarze podatku dochodowego.
KONTAKT
E: tomasz.dereszewski@pl.Andersen.com
T: +48 22 690 08 88
