CRBR do zmiany – nowelizacja ustawy o AML
Minister finansów opublikował projekt nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Ustawa o AML).
Celem nowelizacji jest przede wszystkim:
- wprowadzenie szczególnych środków ograniczających w celu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia oraz finansowaniu jej rozprzestrzeniania;
- zmiana zasad funkcjonowania Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych;
- wdrożenie nowego systemu teleinformatycznego służącego przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
Wprowadzenie do polskiego systemu AML tzw. szczególnych środków ograniczających w celu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia oraz finansowaniu jej rozprzestrzeniania jest odzwierciedleniem rekomendacji FATF nr 7 i rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ, implementowanych do rozporządzeń Rady (UE) nr 267/2012 z dnia 23 marca 2012 i 2017/1509 z dnia 30 sierpnia 2017 r. Polski ustawodawca podążając za regulacjami europejskimi postanowił dostosować przepisy krajowe poprzez poszerzenie dotychczasowego zakresu przedmiotowego ustawy o AML o szczególne środki ograniczające.
Najbardziej znaczącą nowością z perspektywy polskich przedsiębiorców są jednak zmiany dotyczące zasad funkcjonowania Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR).
CRBR funkcjonuje od jesieni 2019 roku, a do lipca 2020 roku spółki oraz inne podmioty musiały dokonać ujawnienia beneficjentów rzeczywistych w rejestrze. Od tego czasu zobowiązane są również do bieżącego aktualizowania danych dotyczących beneficjentów rzeczywistych. CRBR na stałe zakotwiczył się w polskim systemie compliance.
Obecny CRBR jest rejestrem jawnym i powszechnie dostępnym. Każdy może zweryfikować wpis dotyczący dowolnej spółki. Nowelizacja ustawy o AML ma to zmienić. Informacje o beneficjentach rzeczywistych będą udostępniane co do zasady pod warunkiem wykazania interesu prawnego w uzyskaniu dostępu do danych przetwarzanych w CRBR. Wyłączenie jawności i powszechnej dostępności do danych na temat beneficjentów rzeczywistych nie jest nowością. W większości państw europejskich rejestr od samego początku nie był jawny. Polska z jawnym CRBR jest jednym z kilku wyjątków.
Nowe przepisy stanowią implementację unijnej dyrektywy nr 2024/1640.
Dostęp do rejestru będą miały organy i instytucje realizujące zadania ustawowe, jak również instytucje obowiązane, w celu stosowania środków bezpieczeństwa finansowego. Takie podmioty powinny posiadać dostęp niezwłoczny, niefiltrowany, bezpośredni i swobodny.
Ponadto ustawa ma zostać uzupełniona o katalog podmiotów, które domyślnie posiadają uzasadniony interes prawny w uzyskaniu dostępu do danych gromadzonych w CRBR. Będą to na przykład określone kategorie dziennikarzy i NGO-sów oraz pracowników uczelni wyższych, osoby i podmioty, które prawdopodobnie zawrą transakcję z podmiotem wpisanym do CRBR czy zamawiający w rozumieniu prawa zamówień publicznych.
Inne podmioty będą musiały uzasadnić i wykazać swój interes prawny w dostępie do CRBR, biorąc pod uwagę swoją funkcję lub zawód oraz związek z podmiotem, którego dotyczy wniosek o udostępnienie informacji z rejestru.
Podmiot wpisany do CRBR, którego będzie dotyczył wniosek o ujawnienie danych, nie będzie automatycznie informowany o udostępnieniu informacji z rejestru (o wyjątku od tej zasady poniżej).
Dane z rejestru, pod warunkiem pozytywnego rozpatrzenia wniosku, będą udostępniane w terminie 12 dni roboczych. Ustawodawca przewidział również możliwość wydłużenia terminu o 12 dni roboczych w przypadku nagłego znacznego zwiększenia liczby wniosków oraz o kolejne 12 dni roboczych jeżeli liczba napływających wniosków nadal będzie wysoka.
Odmowa udostępnienia informacji będzie następowała w drodze decyzji administracyjnej. Wówczas konieczne będzie dodatkowo przeprowadzenie administracyjnej procedury odwoławczej, co w wielu przypadkach może całkowicie unicestwić cel i potrzebę dostępu do danych z CRBR.
Pewnym ułatwieniem będzie potwierdzenia przyznania dostępu do informacji z rejestru. Wnioskodawca, któremu udostępnione zostaną informacje z rejestru otrzyma także potwierdzenie umożliwiające dostęp do tych informacji na okres kolejnych trzech lat. Potwierdzenie będzie dotyczyło tylko informacji na temat konkretnego podmiotu wpisanego do CRBR i nie będzie uprawniało do swobodnego przeglądania wpisów na temat dowolnych podmiotów zarejestrowanych w CRBR. Wnioskodawca posiadający potwierdzenie będzie mógł liczyć na rozpoznanie wniosku o dostęp do informacji w krótszym, 7-dniowym terminie i w nieco uproszczonym trybie, niewymagającym ponownego dowodzenia i weryfikacji funkcji lub zawodu wnioskodawcy.
Nowe przepisy wprowadzają także rozwiązania chroniące beneficjentów rzeczywistych. Możliwe będzie wyłączenie, na wniosek beneficjenta, dostępu do całości lub części informacji zawartych w rejestrze. Decyzja o wyłączeniu dostępu i tym samym utajnieniu danych będzie wymagała wykazania, że udostępnienie danych narażałoby beneficjenta na ryzyko stania się ofiarą przestępstw takich jak: zabójstwo, pobicie, spowodowanie uszczerbku na zdrowiu, uprowadzenie, szantaż, groźba karalna, nękanie, wymuszenie czy oszustwo. Inna przesłanka to brak pełnej zdolności do czynność prawnych – w tym przypadku chodzi głównie ochronę beneficjentów małoletnich.
Co istotne, beneficjent rzeczywisty będzie mógł w niektórych przypadkach dowiedzieć się kto zawnioskował o dostęp na jego temat, chyba że wnioskodawcą będzie podmiot posiadający bezpośredni dostęp do CRBR (wymienione organy i instytucje państwowe) albo dziennikarz, NGO bądź przedstawiciel środowiska akademickiego.
Większość znowelizowanych przepisów miałaby wejść w życie już 1 lipca 2025 roku. Założenia nowelizacji mogą ulec zmianie na dalszych etapach procesu legislacyjnego.
AUTOR WPISU
E: jacek.osipiuk@pl.Andersen.com
T: +48 32 731 68 50