Odwołanie pracownika z urlopu – kiedy i jak pracodawca może to zrobić?
Lada moment zaczynają się wakacje, a wraz z nimi – sezon urlopowy. Urlop wypoczynkowy bezsprzecznie jest prawem pracownika. Może się jednak zdarzyć, że pomimo starannego zorganizowania pracy przez pracodawcę, konieczny stanie się wcześniejszy powrót pracownika do pracy – czy pracodawca może w takiej sytuacji odwołać go z urlopu?
Odwołanie z urlopu – przesłanki
Kodeks pracy wprost zezwala na odwołanie pracownika z urlopu wypoczynkowego, ale tylko wówczas gdy obecności pracownika w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu. Nie każda potrzeba obecności pracownika w zakładzie pracy będzie zatem umożliwiała zgodne z prawem jego odwołanie z urlopu, a tylko taka, której nie dało się przewidzieć. Oznacza to, że o ile odwołanie pracownika z urlopu może uzasadniać np. awaria czy kontrola, przy której obecność pracownika jest niezbędna, tak nie będzie to możliwe w razie popełnieniu błędów w planowaniu czy przewidywanego zwiększenia liczby zamówień. Za niezgodne z prawem Sąd Najwyższy uznał też odwołanie pracownika z urlopu w celu wręczenia mu wypowiedzenia umowy.
To jednak tylko od oceny pracodawcy zależy, czy takie okoliczności zaistniały, a pracownik nie ma możliwości kwestionowania podjętej decyzji. Choć zawsze warto dążyć do porozumienia z pracownikiem, jego zgoda na odwołanie z urlopu nie jest wymagana. Warto też pamiętać, że jeżeli szczególne potrzeby pracodawcy ujawniły się jeszcze przed rozpoczęciem urlopu, a nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy, to możliwe jest przesunięcie terminu urlopu.
Jak odwołać pracownika z urlopu?
Przepisy nie regulują formy, w jakiej pracodawca powinien odwołać pracownika z urlopu. W orzecznictwie ugruntowało się jednak stanowisko, że komunikat o odwołaniu powinien być jednoznaczny. Przykładowo, w jednym z wyroków Sąd Najwyższy uznał, że pracownik nie ma obowiązku domyślania się, że pracodawca chce go odwołać z urlopu.
Często praktycznym problemem jest również forma przekazania takiego komunikatu, zwłaszcza z uwzględnieniem przepisów o ochronie danych osobowych. Z jednej strony, choć przepisy nie przewidują wprost tzw. prawa do bycia offline, to jednak pracownicy nie mają obowiązku sprawdzania poczty elektronicznej czy służbowego telefonu w trakcie urlopu. Z drugiej, jeżeli pracownik nie udostępnił pracodawcy w tym celu innych danych kontaktowych (jak chociażby prywatny numer telefonu), to wykorzystanie danych np. pozyskanych w trakcie rekrutacji może naruszać przepisy ogólnego rozporządzenia o ochronie danych, czyli tzw. RODO. Nie wpłynie to co prawda na skuteczność przekazanej dyspozycji dotyczącej odwołania z urlopu, ale może narazić pracodawcę na sankcje nakładane przez Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
Odwołanie z urlopu – skutki i ryzyka
Podstawową konsekwencją odwołania pracownika z urlopu jest to, że ma on obowiązek stawić się w pracy, a zatem odmowa pracownika może w konkretnych okolicznościach stanowić naruszenie jego podstawowych obowiązków. Należy jednak zachować ostrożność w tym zakresie, gdyż nie w każdym przypadku możliwe będzie stawienie się przez pracownika w pracy z dnia na dzień, np. jeśli spędzał urlop w odległym miejscu.
Ponadto, Kodeks pracy wprost przewiduje konieczność pokrycia kosztów poniesionych przez pracownika w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu (np. koszty podróży, koszty utraty opłaconego pobytu). W rzeczywistości jednak regulacja ta zawęża odpowiedzialność pracodawcy, a nie ją rozszerza – na zasadach ogólnych można by bowiem argumentować, że pracownik mógłby dochodzić również utraconych korzyści (np. gdyby musiał zaniechać dodatkowej pracy podjętej w czasie urlopu).
Jakkolwiek odwołanie z urlopu jest skuteczne niezależnie od istnienia ku temu przesłanek, tak może ich wystąpienie być przedmiotem badane w ramach postępowań dotyczących naruszenia dóbr osobistych, mobbingu czy dyskryminacji.
Podsumowanie
Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu. Uprawnienie to ze względu na swoją dolegliwość, powinno być jednak traktowane jako ostateczność i wyłącznie wówczas, gdy spełnione są przesłanki przewidziane w Kodeksie pracy. Dla ograniczenia ryzyk warto rozwiązać tę sytuację razem z pracownikiem i bez zbędnej zwłoki pokryć poniesione przez niego koszty w związku z przedwczesnym powrotem do pracy.
Jeżeli mają Państwo dalsze wątpliwości co do możliwości odwołania pracownika z urlopu lub innych kwestii związanych z prawem pracy, zachęcamy do kontaktu.
AUTOR WPISU
E: pawel.grzembka@pl.Andersen.com
T: +48 32 731 68 50