Projekt ustawy o ochronie sygnalistów – nowe obowiązki dla pracodawców
Na stronie Rządowego Centrum Legislacji ukazał się projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (sygnalistów). Projektowana ustawa przewiduje nowe obowiązki dla pracodawców oraz sankcje za ich niewykonanie.
Warunki objęcia ochroną pracowników i innych osób zgłaszających naruszenia prawa
Sygnalistą może być nie tylko pracownik i były pracownik, ale również m.in. kandydat do pracy, zleceniobiorca lub osoba samozatrudniona, przedsiębiorca, członek organu osoby prawnej, stażysta, wolontariusz, a także osoba świadcząca pracę pod nadzorem lub kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy. Istotne dla statusu sygnalisty jest to, czy uzyskała informację o naruszeniu prawa w związku z wykonywaną przez nią pracą. Sygnalista musi mieć uzasadnione podstawy sądzić, że będąca zgłaszana przez niego informacja jest prawdziwa w momencie zgłoszenia.
Zakaz działań odwetowych i środki ochrony
Planowane jest wprowadzenie zakazu działań odwetowych wobec sygnalisty, osób z nim powiązanych (np. małżonków) i osób mu pomagających w zgłoszeniu. Wszystkie te osoby chronione mają być przed niekorzystnym traktowaniem, w szczególności przed odmową nawiązania stosunku pracy oraz rozwiązaniem stosunku pracy (za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia), odmową zawarcia kolejnej umowy terminowej w sytuacji, gdy pracownik miał uzasadnione oczekiwanie, że zostanie z nim zawarta taka umowa, obniżeniem wynagrodzenia za pracę, wstrzymaniem awansu czy też przeniesieniem pracownika na niższe stanowisko pracy.
Regulamin zgłoszeń wewnętrznych (wewnętrzna procedura zgłaszania naruszeń)
Najważniejszym obowiązkiem dla pracodawców (organizacji) jest ustalenie regulaminu zgłoszeń wewnętrznych. Dokument ten podlegać ma konsultacji ze związkami zawodowymi albo przedstawicielami pracowników. Regulamin powinien określać między innymi sposoby przekazywania zgłoszeń, sposób ich weryfikacji, obowiązek potwierdzenia zgłaszającemu przyjęcia zgłoszenia w terminie 7 dni oraz działania następcze podejmowane przez pracodawcę w celu zweryfikowania informacji o naruszeniach prawa. Wewnętrzna procedura może lecz nie musi obejmować przyjmowanie zgłoszeń anonimowych (pozostawiono to do decyzji pracodawcy).
Zgłoszenia naruszeń organowi publicznemu lub organom centralnym
Projekt zezwala również na dokonanie tzw. zgłoszenia zewnętrznego (m.in. do Rzecznika Praw Obywatelskich), zarówno bezpośrednio, jak i po wyczerpaniu wewnętrznego kanału zgłoszeniowego. Organ ten będzie również udzielał informacji o ochronie sygnalistów i udzielał w tym zakresie porad. W niektórych sprawach zgłoszenia przyjmować będą też mogły inne organy, np. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Zasady publicznego ujawniania naruszenia prawa
Sygnalista będzie mógł także podać informacje o naruszeniu prawa do wiadomości publicznej. To uprawnienie ma mieć jednak charakter wyjątkowy i dotyczyć sytuacji, w których nie podjęto odpowiednich działań albo nie przekazano sygnaliście informacji zwrotnej, jak również swego rodzaju sytuacji nadzwyczajnych, wymienionych szczegółowo w projekcie.
Sankcje
W projekcie ustawy nie przewidziano sankcji administracyjnych (jak np. w RODO), a wyłącznie sankcje karne, w tym karę pozbawienia wolności. Sankcje te będą mogły być wymierzane zarówno wobec osób, które nie ustalają procedury zgłoszeń, utrudniają dokonanie zgłoszenia, podejmują działania odwetowe albo naruszają obowiązek poufności, jak również wobec osób, które dokonują zgłoszenia albo publicznego ujawnienia nieprawdziwych informacji.
Od kiedy?
Zgodnie z projektem, ustawa wejdzie w życie po upływie 2 tygodni od jej ogłoszenia. W pełnym zakresie obejmie ona pracodawców w sektorze prywatnym zatrudniających co najmniej 250 pracowników, którzy od początku jej obowiązywania będą musieli spełnić nowe obowiązki, w szczególności ustalić regulamin zgłoszeń wewnętrznych, prowadzić rejestr zgłoszeń i odpowiednio na nie reagować. Ten obowiązek spoczywać będzie również na pracodawcach zatrudniających co najmniej 50 pracowników, którzy zgodnie z projektem będą musieli wykonać go do 17 grudnia 2023 r.
Obecnie projekt został przekazany do uzgodnień i opiniowania. Jego treść może zatem ulec zmianom.
Zalecamy, aby pracodawcy dokonali przeglądu swoich polityk i procedur zgłaszania nieprawidłowości, zanim zmiany wejdą w życie. Może okazać się, że dotychczasowy kanał zgłoszeń okaże się niewystarczający, a na wdrożenie nowych rozwiązań będą Państwo mieli niewiele czasu.
W razie jakichkolwiek pytań, prosimy o kontakt z naszymi specjalistami: Magdaleną Patryas (magdalena.patryas@pl.Andersen.com), Kamilem Koziołem (kamil.koziol@pl.Andersen.com) lub Pawłem Grzembką (pawel.grzembka@pl.Andersen.com).
AUTOR WPISU
E: magdalena.patryas@pl.Andersen.com
T: +48 32 731 68 84
M: +48 502 392 419