Fundacje rodzinne

2023 / 02 / 10

Zakończyły się prace nad ustawą o fundacjach rodzinnych. Ustawa została podpisana przez Prezydenta i oczekuje na publikację w Dzienniku Ustaw. Po trzech miesiącach od publikacji będzie możliwe tworzenie pierwszych w Polsce fundacji rodzinnych.

Z uwagi na fakt, że fundacje rodzinne są rozwiązaniem nowym dla polskiego systemu prawnego, poniżej przedstawiamy Państwu podsumowanie najważniejszych założeń, według których będą one funkcjonować.

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA FUNKCJONOWANIA FUNDACJI RODZINNEJ

Fundacja rodzinna będzie osobą prawną, powoływaną przede wszystkim w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów.

Fundatorem fundacji rodzinnej będzie mogła być wyłącznie osoba fizyczna. Fundacja będzie mogła mieć więcej niż jednego fundatora. Beneficjentem fundacji rodzinnej będzie mogła być osoba fizyczna (w tym sam fundator) bądź organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego.

Fundacja rodzinna będzie mogła wykonywać działalność gospodarczą w ściśle określonym zakresie, tj. w zakresie:

zbywania mienia, pod warunkiem, że mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia (warunek ten nie będzie mieć zastosowania do udziałów, akcji i innych papierów wartościowych, tzn. będą one mogły być nabywane i zbywane przez fundacje);
najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
udzielania pożyczek beneficjentom fundacji rodzinnej i podmiotom od niej zależnym;
obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
produkcji produktów roślinnych i zwierzęcych (z pewnymi wyjątkami);
gospodarki leśnej.

NAJISTOTNIEJSZE ZAGADNIENIA PRAWNE

Założenie fundacji rodzinnej wymaga dochowania formy notarialnej, a za rejestrowanie fundacji rodzinnych odpowiedzialny będzie stworzony na wzór rejestru przedsiębiorców KRS rejestr fundacji rodzinnych prowadzony przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Nazwa fundacji rodzinnej może być obrana dowolnie i będzie musiała zawierać dodatkowe oznaczenie „Fundacja Rodzinna”. Fundacja rodzinna nabędzie osobowość prawną z chwilą wpisu fundacji do rejestru fundacji rodzinnych. Fundacja będzie mogła zostać utworzona przez więcej niż jednego fundatora.

Fundacja rodzinna, w przypadku beneficjenta będącego osobą fizyczną, może w szczególności pokrywać koszty jego utrzymania lub kształcenia, a w przypadku beneficjenta będącego organizacją pozarządową, prowadzącą działalność pożytku publicznego, wspierać działalność pożytku publicznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Majątek zgromadzony przez fundację rodzinną może być dystrybuowany do beneficjentów fundacji bezpośrednio, w formie świadczeń, tj. w formie przeniesienia na beneficjenta lub oddania beneficjentowi do korzystania składników majątkowych fundacji, w tym środków pieniężnych, rzeczy lub praw, zgodnie ze statutem fundacji i listą beneficjentów.

Do powstania fundacji rodzinnej będzie wymagane:

złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie;
ustalenie statutu;
sporządzenie spisu mienia;
ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę lub statut;
wniesienie funduszu założycielskiego przed wpisaniem do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo wniesienie funduszu założycielskiego w terminie dwóch lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie;
wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych.

Organy fundacji rodzinnej

W ramach organów fundacji rodzinnej, ustawa wyróżnia zarząd i zgromadzenie beneficjentów (organy obligatoryjne), a także radę nadzorczą (organ fakultatywny). O tym, kto będzie zasiadał w ww. organach, decydować będzie fundator.

Statut fundacji – najważniejsze elementy

Statut fundacji rodzinnej powinien zawierać między innymi takie elementy jak: szczegółowy cel fundacji rodzinnej, wartość funduszu założycielskiego, sposób określenia beneficjentów i zakres przysługujących im uprawnień. Statut może określać również inne sprawy, w tym między innymi wytyczne dotyczące inwestowania majątku fundacji rodzinnej.

Minimalna kwota wniesiona przez fundatora do fundacji określona została na 100 000 zł i może być wniesiona w formie np. udziałów lub akcji w spółkach czy prawa własności nieruchomości. Należy podkreślić, że fundacja rodzinna odpowiada solidarnie z fundatorem za jego zobowiązania powstałe przed jej ustanowieniem, w tym z tytułu obowiązku alimentacyjnego. Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć. Odpowiedzialność fundacji rodzinnej, o której mowa powyżej, ogranicza się do wartości mienia wniesionego przez fundatora według stanu z chwili nabycia, a według cen z chwili zaspokojenia wierzyciela.

Wypłata świadczeń beneficjentom może być natomiast przyznana pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu (np. ukończeniem studiów). Co istotne fundator nie będzie odpowiadać za zobowiązania fundacji rodzinnej.

Zmiany do prawa spadkowego

Projekt wprowadza także szereg zmian w prawie spadkowym, a konkretnie w części dotyczącej zachowku. Nowe przepisy przewidują możliwość zrzeczenia się prawa do zachowku przez uprawnionego, rozłożenia go na raty, odroczenia terminu płatności, a w wyjątkowych przypadkach nawet obniżenia jego wysokości. Ponadto uprawniony będzie mógł żądać uzupełnienia zachowku z funduszu założycielskiego fundacji, natomiast świadczenie przyznane mu z fundacji będzie zaliczać się do sumy zachowku.

Audyt fundacji

Fundacje rodzinne będą podlegać audytowi zarządzania aktywami fundacji rodzinnej, zaciągania i spełniania zobowiązań oraz zobowiązań publicznoprawnych, pod kątem prawidłowości, rzetelności oraz zgodności z prawem, celem oraz dokumentami fundacji rodzinnej. Audytu będzie dokonywać firma audytorska albo zespół audytorów wyznaczony przez zgromadzenie beneficjentów, w którego skład będą wchodzić: biegły rewident, doradca podatkowy, adwokat lub radca prawny. Audyt będzie trzeba przeprowadzać co najmniej raz na cztery lata, a w przypadku fundacji rodzinnej, której sprawozdanie finansowe będzie podlegać badaniu zgodnie z ustawą o rachunkowości, corocznie, przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego

NAJISTOTNIEJSZE ZAGADNIENIA PODATKOWE

Opodatkowanie podatkiem dochodowym fundacji rodzinnej

Fundacje rodzinne będą zwolnione z opodatkowania CIT w zakresie dozwolonej dla nich działalności gospodarczej. Zwolnieniu z CIT będą więc podlegać przysporzenia z bieżącej działalności fundacji, takie jak np. dochody z obrotu udziałami, papierami wartościowymi, instrumentami finansowymi, dywidendy, odsetki od pożyczek udzielonych beneficjentom lub spółkom zależnym od fundacji, czy dochody z najmu i dzierżawy mienia (np. nieruchomości). Również majątek otrzymany od fundatora lub innych osób nie będzie rodzić po stronie fundacji skutków w CIT. Fundacja rodzinna będzie jedynie obowiązana do rozliczania podatku od przychodów z budynków (o ile zajdą przesłanki do powstania zobowiązania z tego tytułu).

Dystrybucja z fundacji rodzinnej zarówno w postaci świadczeń na rzecz beneficjentów, jak i mienia z rozwiązania fundacji, będzie podlegać opodatkowaniu 15% stawką CIT. W tym drugim przypadku fundacja będzie mogła pomniejszyć podstawę opodatkowania o wartość mienia wniesionego przez fundatora, która nie została wcześniej zaliczona do kosztów podatkowych.

Uchwalone przepisy ostatecznie nie przewidują możliwości łączenia fundacji rodzinnej z „estońskim” CIT, czy preferencyjnych zasad opodatkowania przeniesienia do fundacji rodzinnej mienia z fundacji działających w innych krajach.

Opodatkowanie beneficjentów fundacji rodzinnej

Świadczenia na rzecz beneficjentów oraz mienie z rozwiązania fundacji będą wyłączone z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn. Jeżeli odbiorcą wymienionych przysporzeń będzie fundator lub osoba blisko z nim spokrewniona (tj. małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym czy macocha) możliwe będzie zastosowanie zwolnienia z PIT. Zakres zastosowania tego zwolnienia będzie jednak uzależniony od tego, kto i jakiej wartości mienie wniósł do fundacji rodzinnej. W przypadku gdy zastosowanie zwolnienia z PIT nie będzie możliwe, świadczenie bądź mienie z rozwiązania fundacji będzie podlegać opodatkowaniu PIT według stawki 15%.

Jeżeli mają Państwo pytania dotyczące fundacji rodzinnej lub rozważają Państwo założenie takiej fundacji, zapraszamy do kontaktu. Chętnie wesprzemy Państwa nie tylko w analizie tego czy fundacja rodzinna jest dla Państwa dobrym rozwiązaniem, ale także przy założeniu fundacji rodzinnej oraz zapewnieniu jej sprawnego funkcjonowania.

KONTAKT