Nowy projekt przepisów o sygnalistach – 12 kwietnia 2022
Na rządowych stronach właśnie opublikowany został nowy projekt ustawy dotyczącej ochrony sygnalistów. Obecna wersja uwzględnia szereg uwag i pomysłów zgłoszonych w trakcie konsultacji publicznych. Przede wszystkim wydłużony został okres tzw. vacatio legis (z dwóch tygodni do dwóch miesięcy). Ponadto na dostosowanie się do nowych regulacji został przewidziany dodatkowy miesięczny okres od wejścia w życie ustawy.
Proponowane zmiany do projektowanych przepisów
- Podmioty prywatne zatrudniające powyżej 250 osób będą musiały wdrożyć wewnętrzną procedurę zgłoszeń w ciągu miesiąca od wejścia w życie ustawy,
- Do liczby pracowników, która decyduje o obowiązku posiadania ww. procedury wliczać się będzie pracowników, pracowników tymczasowych oraz osoby wykonujące pracę na podstawie stosunku cywilnoprawnego,
- Przedsiębiorcy nie będą musieli rozpatrywać zgłoszeń anonimowych,
- Możliwe będzie ustalenie, że zgłoszenia będą przyjmowane wyłącznie w postaci elektronicznej,
- Konsultacje ze związkami zawodowymi w zakresie ustalenia procedury wewnętrznej będą trwały od 7 do 14 dni,
- Ochroną przed działaniami odwetowymi objęto także świadków naruszenia,
- Urzędy i jednostki organizacyjne gmin liczących mniej niż 10.000 mieszkańców nie będą musiały posiadać wewnętrznej procedury zgłoszeń,
- Zdefiniowano podmiot publiczny, co ma istotne znaczenie np. dla spółek, których wspólnikiem jest jednostka samorządu terytorialnego,
- Wprowadzono obowiązek przekazywania informacji o procedurze zgłoszeń także kandydatom do pracy.
Oczywiście nadal mówimy o projekcie ustawy, który może – i zapewne będzie – podlegał dalszym zmianom. Najważniejsze jednak wydaje się, że projektodawca dostrzegł wadliwość pierwotnej wersji dokumentu, zwłaszcza co do praktycznego aspektu ustalenia procedur wewnętrznych.
Poniżej przypominamy podstawowe założenia projektu.
Warunki objęcia ochroną pracowników i innych osób zgłaszających naruszenia prawa
Sygnalistą może być nie tylko pracownik i były pracownik, ale również m.in. kandydat do pracy, zleceniobiorca lub osoba samozatrudniona, przedsiębiorca, członek organu osoby prawnej, stażysta, wolontariusz, a także osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy. Istotne dla statusu sygnalisty jest to, czy uzyskała informację o naruszeniu prawa w związku z wykonywaną przez nią pracą. Sygnalista musi mieć uzasadnione podstawy sądzić, że będąca zgłaszana przez niego informacja jest prawdziwa w momencie zgłoszenia.
Zakaz działań odwetowych i środki ochrony
Planowane jest wprowadzenie zakazu działań odwetowych wobec sygnalisty, osób z nim powiązanych (np. małżonków) i osób mu pomagających w zgłoszeniu. Wszystkie te osoby chronione mają być przed niekorzystnym traktowaniem, w szczególności przed odmową nawiązania stosunku pracy oraz rozwiązaniem stosunku pracy (za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia), odmową zawarcia kolejnej umowy terminowej w sytuacji, gdy pracownik miał uzasadnione oczekiwanie, że zostanie z nim zawarta taka umowa, obniżeniem wynagrodzenia za pracę, wstrzymaniem awansu czy też przeniesieniem pracownika na niższe stanowisko pracy.
Wewnętrzna procedura
Najważniejszym obowiązkiem dla pracodawców (organizacji) jest ustalenie wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych. Dokument ten podlegać ma konsultacji ze związkami zawodowymi albo przedstawicielami pracowników. Procedura powinna określać między innymi sposoby przekazywania zgłoszeń, sposób ich weryfikacji oraz obowiązek potwierdzenia zgłaszającemu przyjęcia zgłoszenia w terminie 7 dni i podjęcia działań następczych.
Zgłoszenia naruszeń organowi publicznemu lub organom centralnym
Projekt zezwala również na dokonanie tzw. zgłoszenia zewnętrznego (m.in. do Rzecznika Praw Obywatelskich), zarówno bezpośrednio, jak i po wyczerpaniu wewnętrznego kanału zgłoszeniowego. Organ ten będzie również udzielał informacji o ochronie sygnalistów i udzielał w tym zakresie porad. W niektórych sprawach zgłoszenia przyjmować będą też mogły inne organy, np. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Zasady publicznego ujawniania naruszenia prawa
Sygnalista będzie mógł także podać informacje o naruszeniu prawa do wiadomości publicznej. To uprawnienie ma mieć jednak charakter wyjątkowy i dotyczyć sytuacji, w których nie podjęto odpowiednich działań albo nie przekazano sygnaliście informacji zwrotnej, jak również swego rodzaju sytuacji nadzwyczajnych, wymienionych szczegółowo w projekcie.
Sankcje
W projekcie ustawy nie przewidziano sankcji administracyjnych (jak np. w RODO), a wyłącznie sankcje karne, w tym karę pozbawienia wolności. Sankcje te będą mogły być wymierzane zarówno wobec osób, które nie ustalają procedury zgłoszeń, utrudniają dokonanie zgłoszenia, podejmują działania odwetowe albo naruszają obowiązek poufności, jak również wobec osób, które dokonują zgłoszenia albo publicznego ujawnienia nieprawdziwych informacji.
Od kiedy?
Zgodnie z projektem, ustawa wejdzie w życie po upływie 2 miesięcy od jej ogłoszenia. W pełnym zakresie obejmie ona podmioty prywatne, na rzecz których pracę świadczy co najmniej 250 osób, a także większość podmiotów publicznych. W ich przypadku, już miesiąc po wejściu w życie ustawy konieczne będzie spełnienie nowych obowiązków, w szczególności ustalenie procedury wewnętrznej zgłaszania naruszeń, prowadzenie rejestru zgłoszeń i reagowania na nie. Ten obowiązek spoczywać będzie również na pracodawcach zatrudniających co najmniej 50 pracowników, którzy zgodnie z projektem będą musieli wykonać go do 17 grudnia 2023 r.
Projekt na chwilę obecną nie trafił jeszcze do Sejmu i jego treść może ulec zmianie.
W razie jakichkolwiek pytań, prosimy o kontakt z naszymi specjalistami:
KONTAKT
E: magdalena.patryas@pl.Andersen.com
T: +48 32 731 68 84
M: +48 502 392 419
E: katarzyna.komulainen@pl.Andersen.com
T: +48 22 690 08 77
M: +48 606 760 836
